Dmitrij Mendelejew
Odkrywca Porządku w Pierwiastkach
Dmitrij Mendelejew jest jednym z architektów współczesnej chemii dzięki odkryciu porządku w pierwiastkach – układu okresowego. Jego praca nie tylko zrewolucjonizowała sposób, w jaki naukowcy postrzegają materię, ale również otworzyła drzwi do nowych badań naukowych.
Dmitrij Mendelejew urodził się 8 lutego 1834 roku się w Tobolsku, w Rosji. Był najmłodszym z szesnaściorga (!!!) dzieci Iwana Pawłowicza Mendelejewa i Marii Korniłowej. Ojciec był nauczycielem, matka zaś pochodziła z znanej rodziny tobolskich kupców, która założyła pierwszą syberyjską fabrykę szkła i drukarnię. Ojciec Dmitrija stracił wzrok na skutek bielma, a także pracę, co zmusiło jego matkę do ponownego uruchomienia rodzinnej fabryki szkła. Fabryka ta spłonęła w 1848 roku, co pchnęło ją do przeprowadzki z Dmitrijem do Sankt Petersburga, gdzie kontynuował swoją edukację.
Mendelejew zapisał się do Głównego Instytutu Pedagogicznego w 1850 roku. W czasie studiów w Petersburgu zachorował na gruźlicę. Przeniósł się na Krym w 1855 roku w celu leczenia. Wyszedł w gruźlicy w 1856 roku. W tym samym otrzymał tytuł magistra chemii.
W latach 1859-1861 Mendelejew przeprowadził istotne badania, w tym nad kapilarnością cieczy i działaniem spektroskopu, oraz opublikował podręcznik z chemii organicznej, który przyniósł mu Nagrodę Demidowa. Potem pracował przede wszystkim na uniwersytecie w Petersburgu. Nurtował go fakt nieuporządkowania pierwiastków. Zaczął pracować nad ich właściwościami, które pozwalałby na stworzenie systemowego opisu. Zauważył, że właściwości chemiczne pierwiastków wykazują powtarzalność, gdy są one ułożone według rosnącej masy atomowej. Ta obserwacja się podstawą do stworzenia układu okresowego.
Mendelejew sformułował prawo okresowości, które stwierdza, że właściwości chemiczne i fizyczne pierwiastków są funkcją ich masy atomowej. To prawo było fundamentalne dla rozwoju chemii.
Jego układ okresowy zawierał luki, które Mendelejew przewidział jako miejsca dla jeszcze nieodkrytych pierwiastków. Przewidział istnienie i właściwości galu (Ga), skandu (Sc) i germanu (Ge), które zostały odkryte i opisane po opublikowaniu układu okresowego. Mendelejew po raz pierwszy przedstawił efekt swoich prac rosyjskiemu Towarzystwu Chemicznemu 6 marca 1869 roku (według kalendarza juliańskiego, co odpowiada 17 marca według kalendarza gregoriańskiego). W tym samym roku opublikował „O zależności właściwości pierwiastków chemicznych od mas atomowych”.
Na uniwersytecie pracował naukowo przez następnych kilkanaście lat, jednocześnie uczestnicząc w rozwoju rosyjskiego przemysłu petrochemicznego. 
Odejście z Uniwersytetu w Sankt Petersburgu w 1890 roku było częściowo spowodowane poparciem Mendelejewa dla społecznych i politycznych reform w Rosji. Dziś jego poglądy określilibyśmy mianem lewicowych.
Potem słynny uczony pracował między innymi w Urzędzie Miar i Wag. Odegrał kluczową rolę we wprowadzeniu metrycznego systemu miar w Rosji w 1899 roku. Podobno dzięki jego (brak wiarygodnych dowodów) pracy zawdzięczamy standaryzację wódki jako alkoholu 40-procentowego.
Hipnotyczna osobowość Mendelejewa nasuwa przypuszczenie, że jego osobiste życie musiało być pełne zawiłości. W 1863 r., mając 31 lat, za namową siostry poślubił Fieodosiję Nikiticznę Leszczową, która miała dwoje dzieci. Małżeństwo to było jednak nieudane. W końcu, nie mogąc ze sobą wytrzymać, zdecydowali się na separację. W 1876 r., przed podróżą do Ameryki, Mendelejew poznał piękną siedemnastoletnią Annę Iwanownę Popową. Postanowił, że jeśli jej nie poślubi, skoczy do oceanu i się utopi. Uzyskanie natychmiastowego rozwodu w cerkwi prawosławnej było niemożliwe, ale Mendelejew znalazł popa, który zgodził się udzielić mu ślubu z Anną. W ten sposób przez pewien czas był bigamistą. Unikał sprawy karnej, gdyż odwołał się do cara. Anegdota mówi, że pewien szlachcic, pragnąc w podobnych okolicznościach również uzyskać dyspensę, zwrócił się do cara Aleksandra, powołując się na przykład Mendelejewa. „Mendelejew ma dwie żony, to prawda – odpowiedział car – ale ja mam tylko jednego Mendelejewa”.
Drugie małżeństwo było wyjątkowo szczęśliwe. Anna i Dmitrij mieli czworo dzieci. Anna wprowadziła Mendelejewa w świat sztuki, został kolekcjonerem dzieł sztuki i krytykiem, wybrano go nawet na członka Rosyjskiej Akademii Sztuki. 1)
Pod koniec życia Mendelejew cierpiał na schorzenie, które doprowadziło do utraty wzroku, podobnie jak u ojca. Zmarł 2 lutego 1907 roku w Sankt Petersburgu, pozostawiając dziedzictwo, które wykraczało daleko poza układ okresowy, obejmując różne aspekty nauki, przemysłu, innowacji.
Źródła:
1) 100 najwybitniejszych uczonych wszech czasów, John Simmons, Świat Książki, 1997
2) Encyklopedia Britannica, biografia Dmitrija Mendelejewa: Dmitri Mendeleev | Biography, Periodic Table, & Facts | Britannica
3) FamousScientists.org, biografia i fakty o Dmitriju Mendelejewie: Dmitri Mendeleev – Biography, Facts and Pictures